De Omgevingswet komt eraan  – Maar nu écht?

Vergunningverlening

De Omgevingswet brengt in totaal 26 bestaande wetten en besluiten samen rondom Ruimtelijke ordening en Leefomgeving, plus alle relevante provinciale en lokale wet- en regelgeving. Doel: ontwikkelingen stimuleren, verbeteren en versnellen dankzij vermindering van bureaucratie, meer overzicht en betere communicatie. “Het motto van de vergunningverlener verschuift met deze nieuwe wet in feite van nee-tenzij naar ja-mits”, vat Marco Holsappel in het kort de waarom-vraag achter de Omgevingswet samen. “Ik durf wel te spreken van een fundamentele verandering in de gangbare aanpak rondom vergunningverlening.”

Puzzels en kopzorgen

Holsappel heeft bijna 15 jaar managementervaring in de vergunningverlening en toezicht & handhaving bij lokale en regionale overheden. Tussen 2019 en 2021 werkte hij bij de Provincie Drenthe als Programmamanager Implementatie Omgevingswet. Hij heeft zodoende met eigen ogen kunnen zien waar organisaties zoal tegenaan lopen bij het implementeren van de nieuwe wet. Tegenwoordig werkt Holsappel als Strategisch Manager bij AbelTalent en krijgt hij steeds vaker vragen vanuit overheidsorganisaties over hoe het beste om te gaan met de implementatie van de Omgevingswet. “De invoering van deze nieuwe wet zorgt voor heel wat puzzels en kopzorgen”, weet hij. “Denk aan de wissel die de nieuwe aanpak straks trekt op het personeelsbestand. Voor veel organisaties is bijvoorbeeld nog onzeker hoeveel extra tijd en fte’s aan het begin van het nieuwe jaar nodig zijn als gevolg van de Omgevingswet.”

Waterdichte vergunningen

Bedoeling van de Omgevingswet is dat overheden op alle niveaus bedrijven en burgers beter en anders ondersteunen bij aanvragen rondom Ruimtelijke Ordening en Leefomgeving: sneller, transparanter, klantvriendelijker. Ten eerste moeten vergunningverlenende overheden volgens de Omgevingswet hun maximale beslistermijn drastisch inkorten, van 26 naar zes weken. Centralisatie van tientallen overlappende wetten, regels en bestemmingsplannen binnen deze twee ‘zusterdomeinen’ moet dat mogelijk maken en ervoor zorgen dat er straks alleen nog maar waterdichte vergunningen worden verleend, zonder fouten of tegenstrijdigheden.

Lees ook: vijf tips om Omgevingswet-stress te verminderen

DSO verankerd in de wet

De Omgevingswet is niet uitvoerbaar zonder een goed functionerend DSO, onderstreept Holsappel. “Het DSO is letterlijk verankerd in de wet. Anders gezegd: zonder goed werkend DSO mag de Omgevingswet niet eens worden ingevoerd. Dat is meteen ook de reden voor alle vertragingen. De Omgevingswet is niet alleen juridisch en organisatorisch een grootschalige en ingewikkelde onderneming, maar ook op technisch gebied. Het digitale systeem is op zichzelf al complex, maar moet ook nog eens aan de allerhoogste IT-standaarden voldoen. De overheid kan zich natuurlijk geen blunders veroorloven op het gebied van beveiliging, betrouwbaarheid, snelheid, privacy en workflow.” De deadline van het DSO werd vanaf de start van het IT-project in 2017 maar liefst vijf keer uitgesteld. En zo kon het gebeuren dat de Omgevingswet pas zo’n zeven jaar na de politieke goedkeuring in 2016 van kracht zal worden. Althans, als deze deadline daadwerkelijk de laatste is…

Meer beslissingsruimte

Dat betekent dat alle wet- en regelgeving die relevant is voor een bepaalde aanvraag tegelijk wordt getoetst, inclusief lokale voorschriften op het gebied van gezondheid, veiligheid en milieu. Holsappel: “Nu gebeurt toetsing meestal nog gefragmenteerd, per vakgebied, en bovendien maar al te vaak niet in de juiste volgorde. Dat zorgt tijdverlies en een grotere kans op fouten. Het is de bedoeling dat de Omgevingswet hier een eind aan maakt. De wet brengt bovendien het aantal Algemene Maatregelen van Bestuur en ministeriële regelingen drastisch terug, met respectievelijk 95 en 90 procent. De gedachte daarachter is dat gemeenten meer beslissingsruimte krijgen ten opzichte van hogere overheden.”

Tijdswinst

Cruciaal voor een goed werkende Omgevingswet is het DSO, het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het DSO is een landelijk (online) platform waar alles en iedereen samenkomt om vergunningen aan te vragen en te toetsen. In het DSO zijn niet alleen 26 Rijkswetten en -besluiten tot in detail opgenomen, maar ook de aanpalende wet- en regelgeving van alle provincies, waterschappen, omgevingsdiensten en gemeenten. De rol van het platform blijft niet beperkt tot die van integrale informatie-database voor wet- en regelgeving op het gebied van RO en Leefomgeving. Het is namelijk de bedoeling dat overheidsmedewerkers en vergunningaanvragers straks via hetzelfde DSO met elkaar communiceren en samenwerken.
Holsappel: “Een belangrijk voordeel van zo’n integraal, landelijk systeem is de tijdswinst die het in potentie oplevert. Aanvragers voeren alle relevante gegevens in en zien dan meteen hoe kansrijk hun vergunningaanvraag is. Dat schept meteen duidelijkheid voor burgers en ondernemers. En door de meeste kansloze gevallen er al aan de voorkant geautomatiseerd uit te filteren, scheelt dat de overheidsmedewerker aan de achterkant veel werk.”

Omgevingstafel

De vragen die Holsappel in de dagelijkse praktijk hoort, hebben vaak betrekking op dezelfde thema’s. Zo vragen managers bij lokale en regionale overheden zich regelmatig hardop af of de inrichting van hun zaaksysteem voldoende op orde is voor een soepele, efficiënte uitvoering van de Omgevingswet. Andere veelvoorkomende vragen gaan volgens Holsappel over capaciteit, aanwezige kennis en werkdruk. Bijvoorbeeld of er wel voldoende kennis en menskracht in huis is om straks aan het takenpakket te kunnen voldoen. Of welke medewerkers bijscholing nodig hebben, en of er misschien tijdelijk extra handjes nodig zijn om de druk op de seniors te verlichten. Ook de uitvoering van de Omgevingstafel, een integraal overleg tussen alle betrokken partijen, zorgt nog voor de nodige vraagtekens.

Goede voorbereiding

Holsappel: “De meeste organisaties hebben inmiddels goed in kaart wat er van ze wordt verwacht en houden zich nu vooral nog bezig met vraagstukken op uitvoeringsniveau. AbelTalent kan daarbij adviseren en ondersteunen. Samen brengen we de huidige situatie in kaart, inclusief de bottlenecks, en zorgen we voor een zo goed mogelijke voorbereiding. Een adequate voorbereiding is voor overheidsorganisaties bepaald geen overbodige luxe; er komt vanaf januari veel op ze af.”